დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობისთვის ქალთა მონაწილეობას პოლიტიკურ პროცესებში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. მათი ჩართულობა არა მხოლოდ გენდერული თანასწორობის პრინციპების დაცვისთვისაა მნიშვნელოვანი, არამედ ხელს უწყობს პოლიტიკურ კულტურაში მრავალფეროვანი პერსპექტივების შემოტანასა და უფრო ეფექტური მმართველობის ჩამოყალიბებას.

2006 წელს დამტკიცებული „საქართველოს გენდერული თანასწორობის სახელმწიფო კონცეფციის” თანახმად, გენდერული თანასწორობა ადამიანის უფლებთა განუყოფელი ნაწილია და გულისხმობს ქალთა და მამაკაცთა თანაბარ წარმოჩენას, უფლებამოსილებას, პასუხისმგებლობასა და თანასწორ მონაწილეობას პირადი და საზოგადოებრივი ცხოვრების უკლებლივ ყველა სფეროში.

მიუხედავად ამ ჩანაწერისა, საქართველოში პოლიტიკური გარემო, ისევე, როგორც პოლიტიკური პარტიები, უმეტესად მაინც მასკულინური და პატრიარქალურია, რაც ქალი პოლიტიკოსების მიმართ ხშირად ქმნის დისკრიმინაციულ გარემოს და ხელს უწყობს საზოგადოებაში სტერეოტიპული დამოკიდებულებებისა და აღქმების კიდევ უფრო გაძლიერებას.

ქალ პოლიტიკოსებს მთელ მსოფლიოში ძირითადად რამდენიმე ნიშნით ესხმიან თავს, მაგალითად, ხშირია მორალური კრიტერიუმით თავდასხმა (“სლატშეიმინგი”), გარეგნული მახასიათებლებისა თუ გონებრივი შესაძლებლობების კრიტიკა.

ეს საკითხი კიდევ უფრო პრობლემური და უკონტროლოა ონლაინსივრცესა და სოციალურ ქსელებში. ამ მხრივ გამონაკლისი არც საქართველოა. ამას ადასტურებს კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრის კვლევაც, რომელიც 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში კანდიდატებზე ონალინ ძალადობის შემთხვევებს სწავლობდა. კვლევის ფარგლებში 2020 წლის 31 აგვისტოდან 21 ნოემბრის ჩათვლით 491 მაჟორიტარი კანდიდატის ფეისბუქის გვერდების კომენტარებზე დაკვირვებით დადგინდა, რომ ქალმა პოლიტიკოსებმა შეურაცხმყოფელი კომენტარების 40% მიიღეს მაშინ, როდესაც ისინი შესასწავლი პროფილების მხოლოდ 22%-ს შეადგენდნენ.

ამავე კვლევაში აღნიშნულია ისიც, რომ კომენტარების მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო ერთგვარი მოწოდება ქალი პოლიტიკოსებისთვის, რომ დაბრუნებოდნენ “გენდერულ როლებს”, მაგალითად, ეზრუნათ ბავშვებზე, ოჯახებზე, დარჩენილიყვნენ სახლში და ეკეთებინათ “ქალებისთვის შესაფერისი საქმე”, საზოგადოებრივ თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალების წარმატებას არათუ მათი შრომით ხსნიდნენ, არამედ ხშირად მიაწერდნენ ცნობილ მამაკაცებთან პირად თუ სექსუალურ ურთიერთობას.

ამ სტატიაში მიმოვიხილავთ ქალი პოლიტიკოსების ისტორიებს, რომლებიც არაერთხელ გახდნენ დიკსრიმინაციული მოპყრობის მსხვერპლები.

იმისთვის, რომ პრობლემა მეტად განვაზოგადოთ და მთელ მსოფლიოში ქალი პოლიტიკოსების ჩაგვრის თუ დისკრიმინაციის მასშტაბი ვაჩვენოთ, უპირველესად, განვიხილოთ მოლდოვის პროევროპელი პოლიტიკოსის, მაია სანდუს მაგალითი, რომელსაც წარმატებული პოლიტიკური კარიერა აქვს - სხვადასხვა დროს იყო განათლების მინისტრი და პარლამენტის წევრი. 2020 წლის არჩევნებში კი იგი გახდა მოლდოვაში პირველი ქალი პრეზიდენტი, რომელიც 2024 წელს მეორე ვადითაც აირჩიეს.

მაია სანდუ პოლიტიკური კარიერის განმავლობაში არაერთხელ გამხდარა დისკრიმინაციისა და შევიწროების მსხვერპლი, განსაკუთრებით საარჩევნო კამპანიის თუ თანამდებობაზე ყოფნის განმავლობაში. მოლდოვის 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მისი პირველი მონაწილეობის დროს სანდუ, ფაქტობრივად, უწყვეტ რეჟიმში იყო ოპონენტებისა თუ მედიის მხრიდან დისკრიმინაციული და სექსისტური მოპყრობის ობიექტი. კვლევამ აჩვენა, რომ ის სამიზნე უმეტესად სწორედ იმიტომ ხდებოდა, რომ იყო ქალი, თანაც მარტოხელა ქალი. მისი ოჯახური მდგომარეობა, ქალთა და LGBTQ+ თემის უფლებების მიმართ დამოკიდებულება ხშირად იწვევდა ტრადიციონალისტური ოპოზიციისა და მედიის მხრიდან კრიტიკას. ოპონენტები სანდუს ხშირად მოიხსენიებდნენ, როგორც “მოლდოვის ეროვნულ სირცხვილს”, ყოფილი პრეზიდენტი, ვლადიმირ ვორონინი კი სანდუს გამუდმებით ადანაშაულებდა “ოჯახური ღირებულებების ღალატში”.


სალომე ზურაბიშვილი - საქართველოს პრეზიდენტი
სალომე ზურაბიშვილის საპრეზიდენტო კამპანია იყო ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითი იმისა, რამდენად დისკრიმინაციული, მიზოგინური და გენდერულად არამგრძნობიარე შეიძლება იყოს პოლიტიკური გარემო ქალი პოლიტიკოსებისთვის.

სოციალურ ქსელებში სალომე ზურაბიშვილის მიმართ ხშირად ვრცელდებოდა შეურაცხმყოფელი და დისკრიმინაციული შინაარსის პოსტები თუ განცხადებები როგორც პოლიტიკური ოპონენტების, ისე საზოგადოების მხრიდან.
“შვილის ნათლიაზე გათხოვილი”; “კა*პა”, “სულელი”... ხშირად უარყოფითად საუბრობდნენ მის გარეგნობაზე, აქცენტზე, ჩაცმის სტილზე, ასაკზე, მანიპულაციურად ავრცელებდნენ დეზინფორმაციას მის რელიგიურ მრწამსზე. ეს ყველაფერი, გარკვეულწილად, ქალი პოლიტიკოსების მიმართ საზოგადოებაში ფართოდ დამკვიდრებული სტერეოტიპული შეხედულებებით იყო განპირობებული. მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს ისიც, რომ სალომე ზურაბიშვილის საპრეზიდენტო კამპანიამ, ერთი შეხედვით, ქალთა უფლებადამცველი და გენდერული თანასწორობის მნიშვნელობაზე მოლაპარაკე არაერთი კაცი პოლიტიკოსის რეალური დამოკიდებულებებიც გაამჟღავნა.

საინტერესოა ისიც, რომ არჩევნების პერიოდში საპრეზიდენტო კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის ბანერებზეც კი “ქართული ოცნების” ლიდერი მამაკაცები იყვნენ გამოსახული. ეს ფაქტი საკმაოდ კონტროვერსიულია და შეიძლება აღიქმებოდეს - 1) საპრეზიდენტო კანდიდატისთვის ხელისუფლების მხარდამჭერ ჟესტად ან 2) ბანერებზე საზოგადოებისთვის “მეტად სანდომიანი” და თანაც მამაკაცი ლიდერების მნიშვნელობის ხაზგასასმელად.

“ქართული ოცნების” დეპუტატები ქალი პოლიტიკოსების წინააღმდეგ
ანტიგენდერული და სექსისტური რიტორიკა რომ “ქართული ოცნების” ხელისუფლებისთვის უცხო არ არის, ამაზე მრავალი ფაქტი მეტყველებს.
“ოცნების” ლიდერები არ ერიდებიან ოპოზიციონერი ქალი დეპუტატების მიმართ სექსისტური თუ დისკრიმინაციული ტერმინების გამოყენებას.
სამუშაო და ოფიციალური გარემო რომ ხშირად რინგად იქცევა, რომელზეც განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებების მქონე პირების ორთაბრძოლა იმართება, ამ ფაქტს, გარკვეულწილად, უკვე მივეჩვიეთ. თუმცა, საუბრის სტილი, რომელსაც ხელისუფლების წარმომადგენლები ოპოზიციონერი ქალი დეპუტატების დისკრედიტაციისთვის იყენებენ, სხვა ყველა შემთხვევისგან განსხვავებულია და სტრიქონებს შორის კარგად იკითხება მიზოგინურ საზოგადოებაში ქალების მიმართ არსებული დამოკიდებულებები.

მაგალითად, ამ ვიდეოში, რომელიც 2023 წლით თარიღდება, “ქართული ოცნების” დეპუტატი, ალუდა ღუდუშაური ოპოზიციონერ ქალ დეპუტატს ესხმის თავს და აყენებს შეურაცხყოფას.

“ბანძი ქალი”, “ფარჩაკი”, “იმ ქალების ჩამონათვალშიც კი ვერ ჯდები, ვისაც სააკაშვილი ევასებოდა” [სტილი დაცულია] - ეს იმ ფრაზების არასრული ჩამონათვალია, რომლებიც ალუდა ღუდუშაურმა ანი წითლიძის მიმართ გამოიყენა.

მმართველი გუნდის და მათი მხარდამჭერების კრიტიკის ობიექტი ხშირად ხდება “დროას” თავმჯდომარე, ელენე ხოშტარიაც. დასცინიან მის ინტელექტუალურ შესაძლებლობებს, აკრიტიკებენ მის გარეგნობასა და “ქალისთვის შეუფერებელ” ქცევას, ხშირად მოიხსენიებენ “ქალაბიჭად”,ესხმიან თავს მორალური კრიტერიუმებით ან მასთან დაკავშირებით მსჯელობენ გენდერული სტერეოტიპებით.

აღსანიშნავია ისიც, რომ ქალი პოლიტიკოსების მიმართ სექსისტური გამონათქვამების ავტორების პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხი თითქმის არასდროს დგება. შესაბამისად, პოლიტიკური გარემოს გასაუმჯობესებლად ვერ იქმნება პრეცედენტი.

მაგალითად, 2021 წლის ივლისში “ქართული ოცნების” დეპუტატმა, შალვა პაპუაშვილმა ტრიბუნისკენ მიმავალი ოპოზიციონერი ქალი პოლიტიკოსი, თინათინ ბოკუჩავა ძალის გამოყენებით შეაკავა.

მაშინ “ნაციონალური მოძრაობის” წევრმა, ზაალ უდუმაშვილმა განაცხადა, რომ ამ საკითხზე პარლამენტის ეთიკის საბჭოს მიმართავდნენ, რათა შალვა პაპუაშვილისთვის, გამოვლენილი ძალადობის გამო, სადეპუტატო უფლებამოსილება შეეწყვიტათ. თუმცა, პაპუაშვილს არათუ სადეპუტატო უფლებამოსილება შეუწყდა, იმავე წლის დეკემბერში დაწინაურდა და პარლამენტის თავმჯდომარის პოსტი დაიკავა.

ქალი პოლიტიკოსების შესახებ სტერეოტიპების მსხვრევას, ისევ და ისევ, პოლიტიკაში მეტი ქალის ჩართულობა უზრუნველყოფს. შესაბამისად, მივდივართ დასკვნამდე, რომ საქართველო თავისი პოლიტიკური კულტურით ერთგვარ მანკიერ წრეშია გაჭედილი, სადაც ქალები პოლიტიკაში მცირე რაოდენობით არიან წარმოდგენილები, კაცი პოლიტიკოსები კი არსებულ დისკრიმინაციულ გარემოს ვერ ან არ ცვლიან.

ქალთა თანასწორუფლებიანი და სრულყოფილი მონაწილეობა პოლიტიკურ პროცესებში, ჩვენი ქვეყნის მაგალითზე, უზრუნველყოფს მოსახლეობის ნახევარზე მეტის ინტერესებისა და საჭიროებების უკეთ წარმოჩენას, ზოგადად, მრავალფეროვანი პოლიტიკური გარემოს ჩამოყალიბებასა და ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხების განსხვავებული პოლიტიკური პერსპექტივიდან დანახვას, როგორებიცაა: ჯანდაცვაზე, განათლებასა და სამუშაო ადგილებზე ხელმისაწვდომობა, ხელფასებს შორის უთანასწორობა, გენდერული თანასწორობის პრინციპების დანერგვა და მეტად სამართლიანი სოციალური გარემოს შექმნა.

მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო თუ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აქტიურად მუშაობენ ქვეყანაში ქალთა გაძლიერებასა და პოლიტიკაში მათი ჩართულობის გაზრდაზე, დღეს არსებული პოლიტიკური გარემო მოწმობს, რომ ამ კუთხით მნიშვნელოვანი ნაბიჯებია გადასადგმელი, მათ შორის, უკეთესი სამართლებრივი ჩარჩოს ჩამოყალიბების მიმართულებით.

*ბლოგი მომზადებულია ქალთა ფონდი „სოხუმის“ კამპანიის ფარგლებში „მიიღე სიმართლე, უარყავი გენდერული დეზინფორმაცია.